Alzheimer Hastalığı: Gerçekler ve Rakamlar

Demansın en yaygın türü olan Alzheimer hastalığı, teşhis konulan kişi ve yakınları için oldukça zorlayıcı olabilir. Mevcut tıbbi tedaviler sınırlı olsa da, alternatif terapiler ve destek kaynakları bulunmaktadır.

Alzheimer hastalığı, bunamanın (demans) başlıca nedenidir. Beyindeki sinir hücrelerine zarar vererek, özellikle erken evrelerde fazla belirti göstermeyebilir. Kısa süreli hafıza kaybı genellikle ilk işarettir. Zamanla daha fazla nöron zarar gördükçe, muhakeme, dil ve düşünme becerilerinde bozulmalar yaşanır. Sonunda bireyin günlük işlevlerini yerine getirme ve kendine bakım sağlama yetisi kaybolabilir.

Alzheimer hastalığı hakkında yapılan araştırmalar, hastalığı önleme veya ilerlemesini yavaşlatma yolları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Hastalığın nasıl geliştiğine dair bilgiler arttıkça, müdahale yolları da gelişmektedir. Şu anda sınırlı sayıda tıbbi tedavi mevcuttur. Örneğin, Aduhelm (aducanumab) adlı ilaç, Haziran 2021’de onaylanmış olup beyindeki beta-amiloid protein plaklarının birikimini azaltmayı hedeflemektedir. Bu plaklar, normal sinir hücresi işlevlerini bozarak hastalığın ilerlemesine neden olur. Tedavi seçenekleri ve araştırmalar devam etmektedir; bir gün kesin bir tedavi bulunabileceğine dair umut vardır.

Alzheimer hastalığı, demansın en yaygın türüdür. “Demans”, hafıza kaybı ve azalan bilişsel becerilerle seyreden beyin hastalıklarını tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Alzheimer, en yaygın tipi olmakla birlikte; şu diğer türler de mevcuttur:

• Vasküler demans

• Lewy cisimcikli demans

• Karışık demans

• Parkinson hastalığına bağlı demans

• Huntington hastalığına bağlı demans

2022 verilerine göre, Amerika Birleşik Devletleri’nde 6,5 milyondan fazla insan Alzheimer hastalığı ile yaşamaktadır.

---

Alzheimer Derneği’nin raporlarına göre, kadınlarda Alzheimer hastalığına yakalanma oranı erkeklere kıyasla önemli ölçüde daha yüksektir. Kadınların yaşam boyu Alzheimer’a yakalanma riski 5’te 1 iken, bu oran erkeklerde 10’da 1’dir.

ABD’de yaklaşık 4 milyon kadın ve 2,5 milyon erkek Alzheimer hastalığı ile yaşamaktadır. Kadınlarda daha yüksek oranların sebepleri arasında daha uzun yaşam süreleri ve geçmişte erkeklere kıyasla daha düşük seviyede örgün eğitim almaları sayılabilir. Düşük eğitim seviyesi, Alzheimer hastalığı riskiyle ilişkilendirilmektedir.

Ayrıca, kadınlarda hastalık daha hızlı ilerliyor gibi görünmektedir. Kadınlar genellikle daha geç evrelerde teşhis alır. Bunun nedeni, kadınların hafıza testlerinde erkeklere göre genellikle daha başarılı olmaları ve erken belirtilerin gözden kaçması olabilir.

Hormonal değişimlerin de etkisi olabilir. Örneğin, erken menopoz ile Alzheimer arasında bağlantı olabileceğini gösteren çalışmalar mevcuttur. Erken hormon replasman tedavisinin beyni koruyucu etkisi olabilir; ancak bu konuda araştırmalar kesin sonuçlara ulaşmamıştır.

Hamilelikte hipertansif bozukluklar (preeklampsi, eklampsi, HELLP sendromu) yaşayan kişilerde, ileriki yaşlarda daha fazla beyin küçülmesi görülmüştür. Bu bozuklukların Alzheimer için bir risk faktörü olup olmadığını anlamak adına daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

---

Vücudun bir bölümündeki iltihaplanmanın diğer bölgeleri de etkileyebileceğine dair bulgular vardır. Alzheimer hastalığında beyinde inflamatuar protein birikimi görülür. Aynı zamanda diyabet ve kalp hastalığı gibi kronik hastalıkların da inflamasyonla ilişkili olduğu bilinmektedir.

Kalp hastalığı, metabolik sendrom, diyabet ve Alzheimer arasında bağlantılar bulunmuştur. 2019 tarihli bir Circulation Research (Dolaşım Araştırması) raporuna göre, kalp yetmezliği Alzheimer gibi bir beyin hastalığını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.

Alzheimer’ı önlemeye veya yavaşlatmaya yardımcı olabilecek öneriler:

• Akdeniz tipi anti-inflamatuar beslenme

• Kan basıncının düzenli takibi ve gerekirse diyet, egzersiz veya ilaçla kontrolü

• Sigara içiyorsanız bırakmanız

• Düzenli fiziksel aktivite

• Kolesterol seviyelerinin izlenmesi

• Kan şekeri kontrolü ve diyabetin yönetimi

Ayrıca, kalp-damar hastalıkları beyne oksijen taşıyan damarları etkileyerek vasküler demans riskini de artırabilir.

---

Araştırmalar, daha yüksek eğitim seviyelerinin Alzheimer hastalığı riskini azalttığını göstermektedir. Eğitim, beynin daha dirençli bir yapıya kavuşmasına katkı sağlar. Ayrıca, daha yüksek eğitim düzeyi genellikle daha yüksek gelirle ilişkilidir; bu da yaşam koşullarını ve sağlık hizmetlerine erişimi iyileştirebilir.

• Yeni bir ders veya hobiye başlamak

• Yabancı dil öğrenmek

• Müzik aleti çalmak

• Topluluk gruplarına katılmak ve sosyal etkileşimlerde bulunmak

---

Alzheimer hastalığı, ABD’de altıncı önde gelen ölüm nedenidir. 65 yaş üzerindeki her üç kişiden biri Alzheimer veya başka bir demans türü nedeniyle hayatını kaybetmektedir. CDC’ye göre, 2019 yılında 121.499 kişi Alzheimer nedeniyle ölmüştür. Ancak Alzheimer, diğer sağlık sorunlarını kötüleştirdiğinden, ölüm nedeni doğrudan bu hastalık olmasa da hastalığın yaşam süresini kısaltabileceği unutulmamalıdır.

---

• 65–74 yaş: %5

• 75–84 yaş: %13,1

• 85 yaş üstü: %33,2

Ayrıca araştırmalar, hastalığın etnik gruplar arasında eşit dağılmadığını göstermektedir. 65 yaş üstü bireylerde:

• Siyah Amerikalılar: %18,6

• Hispanikler: %14

• Beyazlar: %10

Bu farkların genetik değil, sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler, eğitim, gelir düzeyi ve yapısal ırkçılıkla ilişkili olduğu düşünülmektedir.

---

ABD’de Alzheimer hastalığıyla yaşayan 6,5 milyondan fazla kişi nedeniyle tedavi maliyetleri artmaktadır. 2016’da yaklaşık 236 milyar dolar olan yıllık maliyetin, 2022’de 321 milyar dolara çıktığı tahmin ediliyor. Eğer bu eğilim devam ederse, 2050 yılına kadar maliyetin 1 trilyon dolara yaklaşabileceği öngörülmektedir.

---

Alman doktor Alois Alzheimer, hastalığı ilk kez 1906’da, hafıza kaybı yaşayan Auguste D. adlı bir hastayı inceleyerek tanımladı. Hastanın ölümünden sonra, beyin dokularında küçülme ve anormal protein birikimi gözlemlendi. 1910’da hastalığa Alzheimer ismi verildi.

---

Koku alma duyusundaki değişiklikler, Alzheimer hastalığının erken belirtisi olabilir. Ancak bu değişiklikler Parkinson hastalığı, beyin hasarı veya sinüs enfeksiyonu gibi başka nedenlerle de ortaya çıkabilir.

---

Alzheimer hastalığı teşhisi konulan bir kişinin yaşam süresi birçok faktöre bağlıdır. Ortalama yaşam süresi 4 ila 8 yıl olmakla birlikte, 20 yıla kadar yaşayan bireyler de vardır. Hastalığın evresi, kişinin genel sağlık durumu ve bakım kalitesi gibi etmenler yaşam beklentisini etkiler.

Kaynaklar:

• FDA’s Decision to Approve Aduhelm (2021)
• Alzheimer’s Association. Alzheimer’s Disease Facts and Figures (2022 ve 2023)
• National Vital Statistics Reports: Deaths Final Data 2019
• Alzheimer’s & Dementia. Economic & societal burden of AD (2022)
• 2016 dementia care costs study

Referanslar

1. Aduhelm (aducanumab) onayı – Haziran 2021
   • FDA, Aduhelm’i (aducanumab) Alzheimer hastalığı tedavisi olarak 7 Haziran 2021’de hızlandırılmış onayla kabul etti newyorker.com+14pennmemorycenter.org+14secure.medicalletter.org+14sciencedirect.com+2drugs.com+2time.com+2.
2. ABD’de 6,5 milyon Alzheimer hastası (65 yaş ve üstü)
   • 2022 itibarıyla ABD’de 65 yaş ve üzeri yaklaşık 6,5 milyon kişinin Alzheimer demansı ile yaşadığı tahmin ediliyor alz.org+4cdc.gov+4mayoclinic.org+4.
3. Kadınlarda Alzheimer yaşam boyu risk: 1/5; erkeklerde 1/10
   • Alzheimer Derneği verilerine göre, 45 yaşında yaşam boyu Alzheimer riski kadınlarda %20 (1/5), erkeklerde %10 (1/10) olarak tahmin ediliyor alz.org+6alz.org+6pmc.ncbi.nlm.nih.gov+6.
4. Ülke genelinde cinsiyete göre hasta dağılımı
   • ABD’de yaklaşık 4 milyon kadın ve 2,5–2,6 milyon erkek Alzheimer hastası bulunuyor .
5. 2019 yılında 121.499 Alzheimer ölümleri (ABD)
   • CDC raporlarına göre, 2019 yılında Alzheimer hastalığı nedeniyle 121.499 kişi ölmüştür cdc.gov+3pubmed.ncbi.nlm.nih.gov+3cdc.gov+3.
6. Alzheimer, ABD’de altıncı önde gelen ölüm nedeni
   • 2019 verilerine göre Alzheimer hastalığı, Amerika Birleşik Devletleri’nde önde gelen ölüm nedenleri arasında altıncı sıradadır .
7. 2016 maliyet: 236 milyar $; 2022 tahmini: 321 milyar $; 2050’ye kadar ~1 trilyon
   • 2016’da demans bakımı ABD’ye yaklaşık 236 milyar $ maliyet getirdi pubmed.ncbi.nlm.nih.gov+1ajmc.com+1newyorker.com.
   • 2022’de bu rakam 321 milyar $ olarak tahmin ediliyor, ve 2050 yılına kadar 1 trilyon $’a ulaşabilir .