Demansın en yaygın şekli olan Alzheimer hastalığı, teşhis konan kişi ve yakınları için zor olabilir. Çok az tıbbi tedavi mevcuttur, ancak farklı terapiler ve destek kaynakları vardır.
Alzheimer hastalığı, bunamanın birincil nedenidir. Alzheimer hastalığı beyindeki sinir hücrelerine zarar verir. Erken aşamalarda, varsa bile çok belirgin semptomlar olmayabilir. Kısa süreli hafıza kaybı genellikle ilk işarettir. Zamanla, daha fazla nöron hasar gördüğünden, Alzheimer hastalığı muhakeme, dil ve düşünce süreçlerinde sorunlara neden olur. Sonunda, kişinin işlev görme ve kendine bakma yeteneğini etkiler.
Yukarıda belirtilenler Alzheimer hastalığı teşhisi konan kişi ve yakınları için çok üzücü olabilir. Alzheimer hastalığını önleme ve yönetmenin yolları hakkında devam eden araştırmalar elbette bulunmaktadır. Alzheimer hastalığının nasıl geliştiği hakkında daha fazla şey öğrendikçe, ilerlemesini önleyebilir veya yavaşlatabiliriz. Birkaç tıbbi tedavisi mevcuttur. Aduhelm (aducanumab) adlı en yeni ilaç Haziran 2021’de onaylanmıştır. Bu ilaç beyinde beta-amiloid protein plaklarının oluşumunu azaltır. Alzheimer hastalığında, bu plaklar normal sinir hücresi işlevini bloke etmeye ve bozmaya başlar. Alzheimer hastalığı için diğer tedaviler ile alakalı da devam eden araştırmalar vardır. Bir gün bir çare bulunabileceğine dair umut da vardır. İşte Alzheimer hastalığı hakkında bazı önemli istatistikler ve rakamlar.
Demansın en yaygın şeklidir
Alzheimer hastalığı, bunamanın en yaygın şeklidir. Demans terimi, hafıza kaybı ve azalmış bilişsel becerilerle ilgili beyin hastalıklarını tanımlamak için kullanılır. Alzheimer hastalığı muhtemelen en bilinen tiptir, ancak başka bunama türleri de vardır. Onlar ise:
- Vasküler bunama
- Lewy cisimcikli demans
- Karışık bunama
- Parkinson hastalığının neden olduğu demans
- Huntington hastalığının neden olduğu demans
2022 istatistikleri, Amerika Birleşik Devletleri’nde Alzheimer hastalığı olan 6,5 milyondan fazla insan olduğunu tahmin ediyor.
Kadınlarda Alzheimer hastalığı
Alzheimer Derneği’nin bir raporuna göre, Alzheimer hastalığı oranları kadınlarda önemli ölçüde daha yüksektir. Katılımcıları kadın ve erkek olarak gruplandıran rapor, yaşam boyu Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin kadınlarda 5’te 1 olduğunu tahmin ediyor. Erkekler için oran bunun yarısı, 10’da 1’dir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde Alzheimer hastalığı ile yaşayan 4 milyon kadın ve 2,5 milyon erkek var.
Kadınlarda daha yüksek oranların nedenlerinden biri, kadınların daha uzun yaşama eğiliminde olmalarıdır. Yaş, Alzheimer hastalığının gelişmesi için en büyük risk olarak kabul edilir. Başka bir teori, 1950’den önce doğan kadınların tipik olarak erkekler kadar örgün eğitim almadığıdır. Daha düşük eğitim seviyeleri, daha yüksek Alzheimer hastalığı oranları ile ilişkilidir.
Alzheimer hastalığı kadınlarda erkeklere göre daha hızlı ilerliyor gibi görünüyor. Araştırmalar, kadınların genellikle daha sonraki aşamalarda teşhis aldıklarını göstermektedir. Tipik olarak, hafıza ve hatırlama söz konusu olduğunda kadınların erkeklere göre bir avantajı vardır. Standart testlerde hala “normal” bir aralıkta olabileceğinden, bellekteki değişikliklerin erken yakalanmaması mümkündür.
Yaşam döngüsündeki hormonal değişiklikler ile Alzheimer hastalığı arasında bazı ilişkiler olabilir. Birkaç çalışma, daha erken menopoz ile Alzheimer hastalığına yakalanma olasılığının daha yüksek olması arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir.
Menopozda hormon replasman tedavisine daha erken başlamanın beyni korumaya yardımcı olması olasıdır. Bu araştırma henüz kesin değil. Menopoza girmenin genellikle bir miktar hafıza kaybına neden olduğunu da belirtmekte fayda var. Bu genellikle postmenopozal dönemde düzelir.
Gebelikte hipertansif bozukluklar yaşayan kişilerde, yıllar sonra bile daha fazla beyin küçülmesi görüldü. Hipertansif bozukluklar eklampsi, preeklampsi ve HELLP sendromunu içerir. Hipertansif bozuklukların Alzheimer hastalığı için bir risk olarak kabul edilip edilmeyeceğini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
İnsanları hem hamilelik sırasında hipertansif bozukluklara hem de daha sonraki yaşamlarında Alzheimer hastalığına yakalanma riskine sokan başka bir şeyin olması da mümkündür.
Kalbiniz ve kafanız yakından ilişkilidir.
Vücudun bir kısmındaki iltihaplanmanın diğer bölgelerdeki iltihaplanmalara nasıl yol açabileceğine dair ilginç araştırmalar var. Alzheimer hastalığında, beyinde enflamatuar proteinlerin birikmesi mevcuttur.
Diyabet ve kalp hastalığı dahil olmak üzere birçok kronik durumun da iltihaplanmayı içerdiği gösterilmiştir. Kalp hastalığı, metabolik sendrom, diyabet ve Alzheimer hastalığının gelişimi arasında bağlantılar vardır. Bunların hepsinin vücudun farklı bölgelerinde iltihaplanmayı içerdiği kabul edilmektedir.
2019 tarihli bir Dolaşım Araştırması raporuna göre, kalp yetmezliği, beyinde Alzheimer hastalığı gibi bir hastalığı “aktive edebilir veya ağırlaştırabilir”.
Kalp hastalığı, metabolik sendrom ve diyabeti önlemeye veya yönetmeye yardımcı olmak için yapabileceğiniz şeyler var. Bu şeyler, Alzheimer hastalığının önlenmesinde veya yönetilmesinde rol oynayabilir.
Öneriler ise şunları içerir:
- Akdeniz tarzı yemek yeme gibi bir anti-inflamatuar diyet yemek
- Kan basıncının düzenli olarak izlenmesi ve gerektiğinde diyet değişiklikleri, aktivite ve ilaçlarla tedavi
- Sigara içiyorsanız sigarayı bırakmak veya azaltmak
- Gerektiğinde diyet değişiklikleri ve ilaçlarla kolesterol düzeylerini yönetmek
- kan şekeri seviyelerinin izlenmesi ve gerektiğinde diyet değişiklikleri, fiziksel aktivite ve ilaçlarla prediyabet veya diyabetin yönetilmesi
Kalp hastalığı, beyindeki kan damarlarının daralmasından kaynaklanan vasküler bunamanın da bir nedeni olabilir. Bu da beyin dokularına giden oksijenin azalmasına yol açar.
Alzheimer hastalığı ve eğitim
Daha yüksek eğitim seviyeleri ile daha düşük Alzheimer hastalığı riski arasında bir ilişki vardır. Daha örgün eğitim, beyni küçük yaşlardan itibaren farklı şekilde şekillendirebilir. Yeni şeyler öğrenmek, nöronlar arasında daha fazla bağlantı oluşturur ve beyni hasara karşı daha dirençli hale getirebilir.
Genellikle daha fazla eğitimle gelen daha yüksek gelirin Alzheimer hastalığı riskini azaltabilmesi de mümkündür.
Yeni bir şeyler öğrenmek ve sosyal ağlarınızı genişletmek için asla geç değildir. Grup etkinlikleri yapmak veya daha fazla sosyal bağlantıya sahip olmak da riskinizi azaltabilir.
Beyniniz için özellikle iyi olan aşağıdaki şeyleri göz önünde bulundurun:
- ders almak
- dil öğrenmek
- müzikal enstrümanlar çalmak
- sosyal teması artırmak için topluluk gruplarına katılmak
Alzheimer hastalığı önde gelen bir ölüm nedenidir
Alzheimer Derneği, Alzheimer hastalığının Amerika Birleşik Devletleri’nde altıncı önde gelen ölüm nedeni olduğunu belirtmektedir. 65 yaşın üzerindeki her 3 kişiden yaklaşık 1’i Alzheimer hastalığı veya başka bir bunama türü nedeniyle ölüyor.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 2019 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde 121.499 kişinin Alzheimer hastalığından öldüğünü bildirdi. Bu sayı, bildirilen resmi ölüm nedenine dayandığından çok doğru olmayabilir. Alzheimer hastalığı olan bir kişide diğer sağlık koşulları genellikle daha kötü hale gelir. Bu, yaşam beklentisini azaltabilir.
Sadece kalp hastalığı, kanser, bazı solunum yolu hastalıkları, inme ve kazalar, Alzheimer hastalığından daha fazla ölüme neden oldu.
Alzheimer ve demografi
Alzheimer hastalığının oranları yaşla birlikte artmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 65 ila 74 yaş arasındaki insanların yüzde 5’i Alzheimer hastalığına sahiptir. Bu oranlar 75-84 yaş arası kişilerde yüzde 13,1’e çıkıyor. 85 yaş ve üstü kişilerde yüzde 33,2’de Alzheimer hastalığı var.
Alzheimer üzerine yapılan araştırmalar, diğer pek çok araştırma gibi çeşitlilikten yoksundur. Araştırmalara katılanlar, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çeşitli nüfusu doğru bir şekilde yansıtmamaktadır. Bu, tüm sağlık koşulları için bir sorundur, ancak özellikle Alzheimer hastalığı gibi orantısız bir şekilde renkli insanları(siyahi ve hispanik) etkileyebilecek bir durum için bir sorundur.
Veriler, 65 yaşın üzerindeki siyahi insanların yüzde 18,6’sının ve hispaniklerin yüzde 14’ünün Alzheimer hastalığına sahip olduğunu gösteriyor. Bu, Alzheimer hastalığı olan 65 yaş üstü beyaz insanların yüzde 10’undan çok daha yüksek bir orandır.
Renkli İnsanlarda daha yüksek Alzheimer hastalığı oranları muhtemelen genetik farklılıklardan kaynaklanmıyor. Sağlık hizmetlerine erişimde büyük engeller oluşturan ve yoksulluk oranlarını artıran yapısal ırkçılıkla ilgili olması daha olasıdır. Yapısal ırkçılık eğitimi, geliri, stresi, konutu ve şiddete maruz kalmayı etkiler.
Alzheimer hastalığı pahalıya mal oluyor
Amerika Birleşik Devletleri’nde Alzheimer hastalığıyla yaşayan 6,5 milyondan fazla insanla, durumu tedavi etmenin maliyeti artmaya devam ediyor. 2016 yılında yıllık maliyet yaklaşık 236 milyar dolardı. 2022’de bu rakamın 321 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyor.
Hastalığa yakalananların sayısının önümüzdeki yıllarda artması bekleniyor. Alzheimer hastalığının Amerika Birleşik Devletleri’ne 2050 yılına kadar 1 trilyon doların biraz altına mal olabileceği tahmin ediliyor.
Ne zaman keşfedildi
Alois Alzheimer adlı bir Alman doktor, Alzheimer hastalığını ilk kez 1906’da gözlemledi. Auguste D. olarak bilinen, hafıza kaybı ve diğer düşünme sorunları olan bir hastayı tarif etti.
Hastanın ölümünden sonra Dr. Alzheimer, hastanın beyninin bazı bölümlerinin küçüldüğünü fark etti. Dr. Alzheimer ile çalışan bir psikiyatr, 1910’da bu duruma bir isim verdi.
Koku duyusu kaybı ile bağlantılı
Alzheimer hastalığı olan bir kişi koku alma duyusunu kaybedebilir. Bu durum koku alma duyusundaki değişikliklerin hafif bilişsel bozukluktan Alzheimer hastalığına ilerlemenin erken bir işareti olabileceğini düşündürmektedir.
Koku alma yeteneğinizdeki değişikliklerin başka nedenlerden de kaynaklanabileceğini not etmek önemlidir, örneğin:
- Parkinson hastalığı
- beyin hasarı
- sinüs enfeksiyonu
Yaşam beklentisi değişir
Alzheimer hastalığı olan birinin ne kadar yaşayacağını tahmin etmek zor. Bu tanıdan sonra yaşam beklentisini belirleyen pek çok faktör var.
Bir kişinin teşhis aldığı hastalığın evresi, yaşam beklentisini etkileyecektir. Alzheimer hastalığının ilerlemesi de kişiden kişiye değişir.
İnsanların teşhis konulduktan sonra ortalama 4 ila 8 yıl yaşayacakları tahmin edilmektedir. Alzheimer hastalığı teşhisi konulduktan sonra 20 yıla kadar yaşayan insanlar vardır.
Referanslar;
FDA Grants Accelerated Approval for Alzheimer’s Drug
Alzheimer’s Disease Facts and Figures
